هل – 100 گرم

نام فارسی: هل

نام عربی: الهال

نام علمی: از خانواده Zing Liberace

نام های دیگر: قاقله

ماهیت

هل گیاهی علفی و چند ساله است که دو نوع دارد: هل کوچک مشهور به هل و هل بزرگ مشهور به هل

باد ساقه های گیاه هل نسبتا ضخیم و سبز رنگ اند و سطح مقطع شان دایره ای شکل است. ساقه زمینی گیاه هل ضخیم کشیده و قهوه ای رنگ است. برگ های گیاه هل کشیده، نسبتا بزرگ، مایل به بیضی شکل و گاه نوک دار هستند. کناره این برگ ها معمولا کمی چروکیده است. ارتفاع گیاه هل به سه متر می رسد، ساقه های گل دهنده گیاه هل نازک اند، سطح مقطع شان دایره ای شکل است، مستقیما از ساقه زیر زمینی رشد می کنند و اغلب به صورت خوابیده روی سطح زمین قرار می گیرند.

گل های گیاه هل، سفید و کوچک هستند و در طول ساقه های گل دهنده می رویند. هر گل تنها یک گلبرگ تقریبا لوزی شکل دارد. روی این گلبرگ ها، نزدیک محل اتصال آنها با کاسبرگ، چند خط قرمز وجود دارد. کاسبرگ گل های گیاه هل، از سه قسمت کوچک کمی کشیده تقریبا بیضی شکل لطیف، نازک و سبز بسیار کم رنگ، تشکیل شده است. کناره هر قسمت کمی به سمت داخل برگشته است.

ماهیت میوه های هل

میوه های گیاه هل، کوچک و کمی کشیده و سبز رنگ هستند و در پایین ترین قسمت گیاه رشد می کنند. این میوه ها ابتدا براق، مایل به بیضی گون و گاه مایل به بادامی شکل اند ولی پس از خشک شدن، مات و چروکیده می شوند. میوه های گیاه هل خوش رایحه و کمی گس مزه اند.

روی هر میوه سه مخزن طولی و کشیده وجود دارد و درون هر مخزن تعدادی تخم نسبتا کوچک سفت مایل به سیاه رنگ اغلی مکعب مستطیلی شکل گاه گوه ای شکل و در کل با شکل های نامنظم وجود دارد.

این تخم ها به صورت خطی کنار یکدیگر قرار می گیرند. روی سطح این تخم ها برجستگی فراوانی  دیده می شود. تخم میوه گیاه هل کمی تند و بسیار خوش رایحه است. سطح مقطع میوه های خشک شده، اغلب مثلثی شکل است. روی سطح میوه های خشک شده تعداد زیادی خط طولی و موازی دیده می شود. پوست میوه خشک شده هل کمی زبر است و سه شیار طولی دارد که از همین قسمت ها شکافته می شود.

محل رویش: هند ، سریلانکا و اندونزی

اجزای مورد استفاده و مشتقات: میوه و عرق میوه

تشابه و تقلب: کلیات گیاه هل به گیاه هل باد بسیار شباهت دارد.

کاشت، داشت و برداشت:

تکثیر گیاه هل از راه کاشت قسمت های متورم ساقه زیر زمینی آن انجام می شود.

این قسمت های متورم باید در فاصله سه تا چهار متری از هم کاشته شوند.

میوه دهی گیاه هل از سال چهارم شروع می شود و ده تا پانزده سال ادامه دارد.

برداشت محصول هل زمانی آغاز می شود که حداقل سه چهارم میوه رسیده باشد ولی پوستشان هنوز سبز باشد.

به طور متوسط از هر هکتار مزرعه هل، حدود صد تا دویست کیلوگرم هل خشک به دست می آید.

مواد تشکیل دهنده

در میوه هل ۳/۵ تا ۵ درصد اسانس روغنی فرار وجود دارد. اسانس هل حاوی مواد، سینئول، ترپینئول، ترپینن، لیمونن و سابینن است. ماده ترپینئون به صورت اسید فورمیک و اسید استیک ظاهر می شود. در تخم میوه هل اسانس روغنی فرار، مقداری روغن ثابت، پروتئین، کلسیم، اگزالات و سیلیس یافت می شود. اسانس تخم هل شامل ترپینئول، بورنئول، سینئول و ترپینل استات است.

طبیعت: درجه دوم گرم و خشکطبیعت: درجه دوم گرم و خشک

نفع خاص:

تقویت قلب ، تفریح و تقویت معده

افعال و خواص:

هل ، ملطف ، جالی ، محلل ، مسخن معده ، هاضم و قابض است و خاصیت تریاقیت دارد.

هل ، رطوبات سینه و حلق و معده را جذب می کند و خفقان سرد ، تهوع ، قی و درد های سرد و ریحی معده را بهبود می بخشد.

خوردن هل ، آروغ ایجاد می کند. خوردن مقداری هل بریان ، اسهال را برطرف می کند.

خوردن و جویدن هل ، مقوی لثه است و باعث خوش بویی دهان می شود. خوردن و ذرور هل ، عرق را خوش بو می کند.

اگر مقداری هل کوبیده را در آب یا گلاب بجوشانید ، خوردن آن ، به رفع تهوع ، قی و هیضه کمک می کند.

خوردن هل به همراه آب مصطکی و آب انار ، معده را تقویت می کند و برای بهبود تهوع و قی مفید است.

اگر مقداری هل را با برگ پونه یا برگ نعناع در آب یا گلاب بجوشانید ، سه روز متوالی خوردن یک درهم آن به همراه سکنجبین ، مفتح سدد کبد است و درد های سرد کبد را تسکین می دهد.

اگر مقداری هل را با یک حصه تخم خیار و یه حصه تخم خیارچنبر مخلوط کنید ، خوردن هر روز دو درهم آن با سکنجبین ، مخرج سنگ کلیه و مثانه است. نفوخ پودر هل ، معطس بوده ، سردرد ریحی و صرع بلغمی را بهبود می بخشد.

ذرور هل در گوش ، درد آن را التیام می بخشد.

مقدار مصرف:

از یک درهم تا یک مثقال

مضرات:

سینه و ریه

مصلحات و تدابیر:

کتیرا

بدل:

نصف وزنش کبابه چینی نصف وزنش حب بلسان

برگرفته از:

کتاب علم الادویه – سید محمد علی سید نظری