خربزه

نام فارسی:

خربزه

نام عربی:

الشمام

نام اردو:

خربوزه

نام انگلیسی:

Melon

نام علمی:

Cucumis

از خانواده:

Cucuribitaceae

نام های دیگر:

بطیخ

ماهیت:

خربزه میوه گیاهی یک ساله است که به صورت بوته ای کم ارتفاع و خزنده روی زمین پخش می شود. گیاه خربزه، گونه های بسیار زیادی دارد،ولی سه گونه اش از بقیه معروف تر است: خربزه مشهدی، طالبی و گرمک.

ساقه های گیاه خربزه، ضخیم، توخالی، کرک دار، و زبراند؛ این ساقه ها پیچک دارند و می توانند به اشیای نزدیک خود بپیچند.

برگهای گیاه خربزه، پهن وبزرگ هستند و از طریق دمبرگهایی ضخیم، کرکدار و زبر به ساقه اصلی متصل اند.

برگ های گیاه خربزه تقریبا شبیه پنج ضلعی هستند و لبه های کمی چروکیده دارند.گل های گیاه خربزه، زرد و کوچک اند و هر گل، پنج گلبرگ تقریبا بیضی شکل دارند.

میوه خربزه مشهدی، کشیده، دوکی شکل مایل به بیضی گو، بزرگ و زرد بوده،سطح پوست آن شیار شیار و زبر است.

خربزه مشهدی گوشتی زرد مایل به سبز  و طعمش بسیار شیرین می باشد.

میوه گرمک نیز کروی شکل بوده، سطح پوست آن زبر است؛ ولی رنگ گوشت آن به نارنجی می گراید و طعمی تقریبا بی مزه و مایل به شیرین دارد.

تخم همه گونه های خربزه، تقریبا بیضی شکل، نوک دار، کرمی رنگ مایل به زرد است؛ این تخم ها جدا از گوشت و به صورت متمرکز درون رشته هایی نازک، سفید و توری شکل، در قسمت مرکزی میوه آن، کنار هم قرار گرفته اند.

بهترین نوع خربزه، شیرین، آبدار و کاملا رسیده است.

تشابه و تقلب :

تخم خربزه به تخم خیار شباهت بسیار دارد؛ ولی کمی بزرگ تر است.

برگ گیاه خربزه شبیه برگ گیاه کدو تنبل است.

محل رویش :

هند، پاکستاه، افغانستان و ایران.

اجزای مورد استفاده و مشتقات :

ریشه، میوه، پوست میوه و تخم.

مواد تشکیل دهنده :

در هر صد گرم گوشت شیرین میوه خربزه، 91 گرم آب، 7/5 گرم  کربوهیدرات، 14 میلی گرم کلسیم، 251 میلی گرم پتاسیم،16 میلی گرم  فسفر 3400 واحد بین المللی ویتامین  ، 0/04 میلی گرم ویتامین  ، 0/03 میلی گرم ویتامین  ،0/6 میلی گرم ویتامین   ، 33 میلی گرم ویتامین وجود دارد.

میوه خربزه، حاوی اوره آز ، پپتیداز و پروته آز است.

در تخم خربزه، اسید میریستیک، املاح فسفات، ماده گالاکتان، لیزین، سیترولین، هیستیدین، تریپتوفان و سیستین وجود دارد.

مغز تخم خربزه، حاوی مقدار بسیار زیادی روغن ثابت است.

در ریشه این گیاه، ملون امتین یافت می شود.

طبیعت :

خربزه شیرین، در اواسط درجه دوم گرم و در درجه دوم تر است ؛ اما خربزه نرسیده در درجه اول سرد و درجه دوم تر است.

گرمک، معتدل است.

تخم خربزه در درجه اول گرم و درجه دوم تر است.

نفع خاص :

تسمین بدن، ادرار بول و شیر. تخم خربزه برای تقویت مثانه و تفتیت سنگ آن.

افعال و خواص:

خربزه، جالی، مقطع، ملطف، مرطب مغز، مرطب بدن، مفتح سدد، معرق و مخرج سنگ است.

تخم خربزه، مفتح سدد کبد، مدر بول، منقی کلیه و مثانه، منقی امعاء، ملین، مسکن عطش و مبهی است.

ریشه گیاه خربزه، مقیء می باشد.

خربزه حال کلیه را اصلاح می کند و برای استسقاء، یرقان و زخم های داخلی مفید است.

خربزه به سرعت در بدن نفوذ می کند و برای استسقاء، یرقان و زخم های داخلی مفید است.

خربزه به سرعت در بدن نفوذ می کند و به خلط غالب در بدن تبدیل می شود.

زیاده روی در خوردن خربزه، باعث اسهال خلط غالب از معده می شود.

ضماد خربزه برای ورم های سفت و درد چشم مفید است.

ضماد خربزه با بوره، کلف و لکه های پوستی را بهبود می بخشد.

ضماد مخلوط کوبیده گوشت، تخم و پوست خربزه، جالی است و کلف و بهق را التیام می بخشد.

تخم خربزه مواد ساکن بدن را به حرکت در می آورد، قوت ادویه مخصوص کبد و مجاری ادرار را زیاد کرده، قوت ادویه مخصوص کبد و مجاری ادرار را زیاد کرده،آنها را بدرقه می کند و برای سرفه گرم، درد سینه، خشونت زبان حلق، زخم مجرای آلت تناسلی ناشی از سنگ، تب های گرم و سوزش ادرار مفید است.

چنانچه تخم خربزه را بشویید،ر پوست خربزه قرار دهید و خشک کنید، بخور آن برای ورم چشم ناشی از سرماخوردگی و انجماد ادرار در مجاری ادرار بر اثر شدت سردی هوا، بسیار نافع است.

ضماد تخم خربزه کوبیده شده، جالی بسیار قوی است و برای کلف مجرب است.

خوردن دو درهم پودر پوست خشک خربزه، سنگ کلیه را دفع می کند.

ضماد پوست خربزه برای نزله و ورم مغز، به ویژه ورم مغز اطفال نافع است.

ضماد ریشه خربزه با عسل، به درمان زخم های مزمن کمک می کند.

مقدار مصرف :

ریشه آن از یک تا دو مثقال. تخم آن از دو تا پنج درهم .

مضرات :

طحال. باعث شل شدن احشاء و سردرد می شود.

خوردن خربزه در صفراوی مزاجان و دموی مزاجان، رمد را در پی دارد، به ویژه در مناطق گرمسیر.

ناشتا خوردن خربزه، باعث تب صفراوی می شود.

خوردن خربزه بلافاصله پس از غذا، سوء  هاضمه ایجاد می کند.

خوردن خربزه به همراه غذاهای غلیظ مانند پنیر، باعث سده می شود.

مصلحات و تدابیر :

سرکه، آب انار ترش.

بنفشه برای طحال. بهترین زمان خوردن خربزه، پس از هضم غذاست.

منبع :

کتاب دایره المعارف طب سنتی (مفردات) ؛ مولف : سید محمد علی سید نظری